انرژی پاک چیست؟ | تأثیرات انرژی پاک بر زندگی امروز

با این اوصاف پاسخگویی به تقاضای فزاینده انرژی به‌شیوه‌ای ایمن و مسئولانه از نظر زیست‌محیطی، یکی دیگر از مهم‌ترین دغدغه‌های بشر است که باید به آن توجه کرد. همین نگرانی‌های به‌وجودآمده درباره آلودگی محیط زیست توسط انرژی‌های فسیلی و... سبب شده است که امروزه توسعه و گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر بر مبنای انرژی پاک شکل بگیرد.
به‌کارگیری انرژی پاک به ما این اجازه را می‌دهد تا انرژی مورد نیازمان را بدون انتشار گازهای گلخانه‌ای و سایر اثرات منفی ناشی از سوخت‌های فسیلی تأمین کنیم؛ که همین اتفاق می‌تواند به کاهش تغییرات آب‌وهوایی کمک می‌کند. درباره گازهای گلخانه‌ای هم باید بگوییم گازهایی هستند که در طی احتراق سوخت فسیلی آزاد می‌شوند و یکی از بزرگ‌ترین عوامل افزایش سطح کربن‌دی‌اکسید CO2 به‌حساب می‌آیند.
از این رو هرچه بیشتر بتوانیم ردپای دی‌اکسیدکربن را از روی این کره خاکی پاک و به منابع انرژی پاک و تجدیدپذیر تکیه کنیم، شانس بیشتری برای کاهش اثرات تغییرات آب‌وهوایی و حفظ سیاره زمین برای نسل‌های آینده خواهیم داشت. در این مطلب هم قرار است این دسته از منابع تجدیدپذیر، تأثیرات انرژی پاک در زندگی و... را بررسی کنیم.

انرژی پاک چیست؟ 

همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره کردیم، انرژی پاک (clean energy) یا (carbon-free energy) به منابعی گفته می‌شوند که در طول فرایند تولید انرژی، گازهای گلخانه‌ای مانند دی‌اکسیدکربن از خود تولید نمی‌کنند. منابع انرژی پاک شامل انرژی‌های تجدیدپذیری همچون انرژی خورشیدی، باد، هیدرو الکتریک یا برق آبی، انرژی زمین‌گرمایی و... هستند که برخلاف سوخت‌های فسیلی، این قابلیت را دارند تا در یک بازه زمانی کوتاه توسط طبیعت، تجدید شود.
در مقابل انرژی پاک، سوخت‌های فسیلی (زغال سنگ، نفت، گاز و...) قرار گرفته‌اند که در تعریف آن‌ها باید بگوییم به منابع تجدیدناپذیری گفته می‌شوند که هنگام تولید انرژی، مقدار بسیاری گاز گلخانه‌ای از خود تولید می‌کنند و صدها میلیون سال طول می‌کشد تا مجدداً به‌وجود بیایند یا به‌عبارتی تجدید شوند!

انواع انرژی‌های پاک

در این بخش انواع انرژی پاک را که گاهی انرژی‌های نو هم نامیده می‌شوند لیست کرده‌ایم:
- انرژی خورشیدی
-انرژی بادی
-انرژی هیدروالکتریک
-انرژی هسته‌ای
-زیست توده

• انرژی خورشیدی

  به هرنوع انرژی تولیدشده توسط خورشید، انرژی خورشیدی (solar energy) می‌گویند. انرژی خورشیدی از گداختگی هسته‌ای که در خورشید رخ می‌دهد ایجاد می‌شود. این گداختگی زمانی اتفاق می‌افتد که پروتون‌های اتم‌های هیدروژن در هسته خورشید با هم برخورد و اتم هلیوم را ایجاد می‌کنند. تبدیل انرژی خورشیدی به انرژی الکتریکی و آب‌گرم‌کن‌هایی با دمای کم، از جمله راه‌های بهره‌گیری از این نوعانرژی هستند.

• انرژی بادی

  انرژی بادی (Wind power) فرآیندی را توصیف می‌کند که طی آن از نیروی باد برای تولید الکتریسیته، آسیاب‌کردن آرد در آسیاب‌های بادی و... استفاده می‌شود. همچنین گفتنی است که توربین‌های بادی هستند که انرژی جنبشی باد را به نیروی الکتریسیته تبدیل می‌کنند.

• انرژی هیدروالکتریک

  یکی دیگر از انرژی‌های پاک، انرژی هیدرولیک یا برق آبی (Hydropower or water power) است که با استفاده از یک توربین، سد یا ساختار انحرافی برای تغییر جریان طبیعی یک رودخانه یا دیگر مناطق پرآب، می‌توان با استفاده از آن نیروی برق تولید کرد.

• انرژی هسته‌ای 

  انرژی هسته‌ای (Nuclear Energy) از انشعاب اتم‌های اورانیوم به وجود می‌آید که از این فرایند هسته‌ای حرارت‌زا برای تولید گرما و نیروی الکتریسیته استفاده می‌شود.

• زیست توده

  انرژی زیست توده یا بیوماس (Biomass energy)، به انرژی تولیدشده توسط مواد زیستی گفته می‌شود. رایج‌ترین مواد زیست‌توده‌ای که برای تأمین انرژی‌هایی همچون گرمایشی و الکتریسیته مورد استفاده قرار می‌گیرند، گیاهانی مانند ذرت و سویا هستند. 

  

بررسی مزایا و معایب انرژی پاک

تا به این‌جا فهمیدیم که امروزه انرژی بادی، هسته‌ای، خورشیدی، آبی و... از پرطرفدارترین منابع برای تأمین انرژی هستند که به‌کارگیری آن‌ها آینده‌ای با کم‌ترین میزان کربن را برایمان به تصویر می‌کشد؛ که همین موضوع سبب شده است کشورهای بسیاری برای رسیدن به مزایای بزرگی همچون کاهش آلودگی هوا و صرفه‌جویی، مالی از این انرژی تجدیدپذیر جهت تأمین نیازهای کشورشان بهره ببرند. در ادامه قرار است مزایا و معایب انرژی پاک را بررسی کنیم.

مزایای استفاده از انرژی پاک

از جمله بارزترین مزایا و تأثیرات انرژی پاک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• انرژی پاک منبعی نامحدود است: همانطور که بارها گفتیم، انرژی‌های پاک برخلاف سوخت‌های فسیلی منابعی نامحدود و تجدیدپذیر هستند.
• میزان کربن تولیدشده توسط انرژی پاک تقریباً صفر درصد است: میزان گازهای گلخانه‌ای که توسط انرژی‌های پاک تولید می‌شوند، بسیار کم و ناچیز هستند.
• انرژی پاک آب‌وهوا را آلوده نمی‌کند: پیرو انتشار گاز گلخانه‌ای کمتر توسط انرژی پاک، بدیهی است که هوای سالم‌تری خواهیم داشت.
• انرژی پاک یک منبع ارزان برای تولید برق است: تولید نیروی برق با استفاده از انرژی‌های پاک، به‌مراتب آسان‌تر از سوخت‌های فسیلی هستند.

• انرژی‌های تجدیدپذیر سبب ایجاد مشاغل جدید شده‌اند: با روی‌کار آمدن فناوری‌های جدید در این حوزه، زمینه‌های شغلی و تخصصی جدیدی برای افراد فراهم شده است.

  معایب استفاده از انرژی پاک

• انرژی‌های پاک (ساخت پنل‌های خورشیدی) به سرمایه اولیه زیادی نیاز دارند؛ یا به عبارتی دیگر، هزینه‌های انرژی پاک بالاست.
• تأمین انرژی پاک تحت تأثیر شرایط محیطی قرار دارد: بدیهی است که برای به‌کارگیری انرژی باد برای نیروی برق، به‌مکانی نیاز داریم که در مسیر باد باشد؛ به‌بیانی دیگر شرایط جوی و زمینی تأثیر بسیاری بر تولید نیرو با استفاده از انرژی‌های پاک را دارند.
• ذخیره سازی انرژی پاک یک چالش است: تا به‌امروز به‌کارگیری فناوری‌های جدید برای ذخیره انرژی تولید شده توسط انرژی پاک یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها بوده است.

• انرژی‌های پاک هم از خود گاز گلخانه‌ای ایجاد می‌کنند: انرژی‌های پاک نیز همچون سوخت‌های فسیلی از خودشان کربن ایجاد می‌کنند؛ با این تفاوت که مقدار گاز آزاد شده توسط آن‌ها بسیار ناچیز و اندک است. 

  

تأثیرات انرژی پاک بر محیط زیست

دانستیم که از آن‌جایی که انرژی پاک برخلاف انرژی‌های تجدیدناپذیر، باعث انتشار مقدار زیادی از گازهای گلخانه‌ای نمی‌شود، بهره‌گیری از آن می‌تواند برای محیط زیست بسیار مفید واقع شود. به‌کارگیری این نوع انرژی از بروز حوادثی همچون تغییرات آب‌وهوایی، بالاآمدن سطح آب‌ها، آتش‌سوزی‌های جنگلی، خشکسالی، فقر و قحطی، بروز بیماری‌های جدید، انقراض برخی از گونه‌های گیاهی و جانوری و... جلوگیری می‌کند.
نکته جالبی که در رابطه با استفاده از منابع تجدیدپذیر وجود دارد این است که در صورت انتشار گاز گلخانه‌ای توسط انرژی پاک، منابع زیست توده این قابلیت را دارند تا گاز کربن منتشرشده را از بین ببرند. همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره کردیم، زیست توده از مواد گیاهی و جلبکی، از جمله ضایعات مواد غذایی و بقایای جنگلی به دست می‌آید و می‌تواند تأثیرات زیر را در اکوسیستم از خود به جای بگذارد:

• فرسایش را کنترل کند.
• کیفیت و کمیت آب را بهبود بخشد.
• تنوع زیستی را افزایش دهد.
• کربن را در خاک ذخیره کند.

به‌طور کلی درباره تأثیرات انرژی پاک بر محیط زیست باید بگوییم که این نوع انرژی موجب کاهش نیاز انسان برای استفاده از منابع طبیعی شده است و از تمامی اکوسیستم‌های متشکل از حیوانات و گیاهانی که با هم در تعامل هستند، پشتیبانی و به حفظ حیات روی زمین کمک‌ می‌کند.

تأثیرات انرژی پاک بر اقتصاد و اشتغال

با توجه به حرکت جهانی به سمت انرژی پاک و تجدیدپذیر، بدیهی است که ایجاد فرصت‌های شغلی جدید و اقتصاد پایدار، از جمله تأثیرات انرژی پاک روی زندگی بشر باشد؛ در واقع منابع جدید برق فقط به تجهیزات جدید و به‌روز نیاز ندارند بلکه آن‌چه به این تجهیزات جان می‌بخشد، افراد متخصصی هستند که آن‌ها را راه‌اندازی می‌کنند.
طبق آمار جمع‌آوری‌شده توسط یکی از سازمان‌های بزرگ اقتصادی اروپا، مجمع جهانی اقتصاد (World Economic Forum)، انتظار می‌رود که توسعه و گسترش انرژی پاک تا سال 2030 موجب ایجاد 10.3 میلیون فرصت شغلی جدید خالص در سراسر جهان شود.
همچنین اگرچه صنایع مربوط به سوخت‌های فسیلی همچنان به فعالیت خود ادامه خواهند داد؛ اما این صنایع هم تحت‌ تأثیر انرژی پاک قرار می‌گیرند و اقدامات بسیاری در نوسازی زیرساخت‌های صنایع مربوط به منابع تجدیدناپذیر شکل خواهد گرفت. به‌طور کلی از تأثیرات انرژی پاک روی اقتصاد و اشتغال‌زاییمی‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش توسعه پایدار
• هزینه‌های کم‌تر برای تأمین انرژی
• ایجاد فرصت‌های شغلی در صنایع جدید
• افزایش درآمد، اشتغال و تولید
• کاهش هزینه‌های سوخت و هزینه‌های ساخت نیروگاه برق جدید
• کاهش هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی در نتیجه کیفیت بهتر آب‌وهوا
• کاهش میزان وابستگی به منابع نفت و گاز
• افزایش تولید و صادرات انرژی پاک
• توسعه صنایع انرژی پاک و نوسازی صنایع انرژی تجدیدناپذیر
• و...

تاثیرات انرژی پاک بر سلامتی 

خوب است بدانید که استفاده از انرژی پاک علاوه‌بر اقتصاد و محیط زیست برای سلامتی انسان (جسمی و روحی) هم مفید واقع شده است. از آن‌جایی که تأمین انرژی از طریق انرژی‌های پاک، مقدار زیادی از گازهای مضر، مانند کربن‌دی‌اکسید را منتشر نمی‌کنند، از بروز مشکلات سلامتی بسیاری جلوگیری می‌کنند.
فهمیدیم که سوزاندن سوخت‌های فسیلی، بیش‌تر از آن‌چه کره زمین بتواند آن را دفع کند، دی‌اکسیدکربن به جو اضافه می‌کند که همین موضوع باعث افزایش دمای جهانی می‌شود. علاوه‌بر آن، سوخت‌های فسیلی باعث آلودگی هوا، آب و خاک می‌شوند؛ این در صورتی است که استفاده از منابع تجدیدپذیر، آلودگی هوا و بیماری‌های مربوط به آلودگی را کاهش می‌دهد.
درباره تأثیرات سلامتی انرژی پاک باید بگوییم که فناوری‌های انرژی پاک با کاهش آلودگی هوا و آلودگی آب و خاک، سهم بزرگی در کاهش مرگ‌ومیرهای زودرس، حملات قلبی، تشدید آسم و بستری‌شدن در بیمارستان برای مشکلات قلبی-عروقی یا تنفسی داشته است. در نتیجه تمام این عوامل به‌تدریج به بهبود کیفیت زندگی و رفاه اجتماعی کمک خواهد کرد.

چالش‌های استفاده از انرژی پاک

بدون شک استفاده و به‌کارگیری انرژی پاک برای تأمین نیروی برق و... چالش‌های خاص خودش را به‌همراه دارد؛ از شبکه‌بندی انرژی گرفته تا مشکل‌های مالی و اقتصادی. از این رو اولین قدم به سمت نوآوری هم شناسایی و تلاش برای رفع این چالش‌هاست. در این بخش سعی کرده‌ایم به سه چالش اصلی برای استفاده از انرژی پاک اشاره کنیم.

• هزینه‌های بالای نصب و راه‌اندازی تجهیزات

  بدیهی است که گذر از صنعت کربن و سوخت‌های فسیلی، یک تغییر عظیم است و مانند هر تغییر بزرگی، هزینه مالی زیادی را به همراه دارد. با این اوصاف، هزینه اولیه بالای نصب و راه‌اندازی تجهیزات، یکی از موانع اصلی در توسعه انرژی پاک است.
  در چند سال گذشته، سرمایه‌گذاری روی انرژی پاک منجر به موجی از نوآوری‌ها و فناوری‌های نوظهور شده است؛ اما فشارهای اقتصادی همواره چالشی بزرگ برای این نوآوری‌ها شمرده می‌شوند و فقدان پشتوانه مالی از سوی سازمان‌ها و دولت‌های بزرگ هم از دیگر مشکلات مالی برای گسترش این فناوری است.

• مشکلات شبکه‌بندی و ذخیره سازی انرژی

  اکثر نیروگاه‌های انرژی تجدیدپذیر، به مناطق وسیعی نیاز دارند؛ در واقع باید گفت که میزان انرژی تولیدشده توسط انرژی پاک، وابسته به مقدار فضایی است که تجهیزات آن اشغال می‌کنند که همین امر خودش چالش‌هایی را به‌وجود آورده است؛ مشکلاتی همچون در دسترس نبودن برخی از منابع تجدیدپذیر در مناطق مختلف، وابسته‌بودن آن‌ها به موقعیت جغرافیایی، هزینه‌های سرمایه‌گذاری در یک منطقه خاص و غیره.

• نیاز به تحول در قوانین و سیاست‌های انرژی برای تشویق به استفاده از انرژی پاک

  تحول قوانین و سیاست‌های انرژی، از دیگر چالش‌های بزرگ برای استفاده از انرژی پاک است. خوب است بدانید که مشکلات سیاسی درباره به‌کارگیری انرژی‌های پاک، با نگرانی‌های اقتصادی به‌شدت مرتبط است؛ طوری که موضع‌گیری‌های سیاسی، انزواطلبی، مردم‌گرایی و شعارهای ضد این فناوری نوین، همواره توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر را تهدید می‌کنند.
  از آن‌جایی که در برخی کشورها مقامات مربوطه به برداشتن گام‌های بلند در مسیر درست ادامه می‌دهند اما همچنان سیاست‌های بسیاری وجود دارند که با توسعه انرژی پاک مخالفت می‌کنند.
  به‌طور کلی نگاه عمومی مردم نسبت به انرژی‌های تجدیدپذیر مثبت است و نگرانی‌ها درباره محیط زیست و آب‌وهوا باعث شده است تا اکثر افراد از این موضوع حمایت کنند؛ اما منافع شخصی، عدم اطمینان در مورد هزینه‌ها و دیگر نگرانی‌ها باعث شده است تا همچنان بسیاری از کشورها نسبت به انرژی پاک موضع‌گیری کنند.

  

مقایسه انرژی پاک با انرژی‌های فسیلی

تا به این‌جا فهمیدیم که انرژی پاک از منابع طبیعی به دست می‌آید و طبیعت به‌طور پایدار منبع نامحدود آن است که همین موضوع موجب شده است استفاده از انرژی پاک، اثرات منفی کم‌تری روی زمین بگذارد؛ در حالی که تجدید سوخت‌های فسیلی می‌تواند میلیون‌ها سال طول بکشد و علاوه‌بر آن آسیب قابل توجهی به محیط زیست وارد کند.
انرژی‌های تجدیدپذیر شامل منابعی همچون خورشیدی، باد، آبی، زمین گرمایی یا زیست توده هستند و سوخت‌های فسیلی می‌توانند گاز طبیعی، زغال سنگ و نفت باشند.

نتیجه‌گیری

تأمین انرژی از زمانی که انسان‌های اولیه از چوب برای درست‌کردن آتش و تولید گرما و نور استفاده می‌کردند تا به اکنون که تقریباً تمام زیست ما وابسته به انرژی‌های اطرافمان است، همواره یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین نیازهای بشر بوده است. همچنین تأمین انرژی از روشی که کم‌ترین آسیب را به محیط زیست بزند، از اهمیت بسیاری برخوردار است.
ما در این مقاله با انرژی پاک آشنا شدیم و فهمیدیم که این دسته از انرژی‌های تجدیدپذیر، با توجه به تأثیرات مثبتی که روی محیط زیست، وضعیت سلامت و رفاه اجتماعی می‌گذارند می‌توانند جایگزین بسیار خوبی برای انرژی‌های تجدیدناپذیر باشند. بدون‌ شک قدم‌گذاشتن در مسیر توسعه انرژی پاک، شناخت چالش‌ها و تلاش برای رفع آن‌ها، می‌تواند آینده‌ای بدون کربن را برای کره خاکی‌مان به تصویر کشد.