راهنمای ارث از سیم کارت؛ تفاوت وارث و بهره بردار چیست؟

تفاوت وارث و بهره‌بردار چیست و پس از فوت مالک سیم کارت، چه باید کرد؟

وقتی شخصی از دنیا می‌رود، فرآیندهای انحصار وراثت و پرداخت مالیات بر ارث تازه آغاز می‌شوند. اما قبل از هر چیز باید تعیین میراث سیمکارت را انجام دهید تا از همان ابتدا مشخص شود چه کسی حق قانونی تصرف، تغییر مالکیت یا فروش خط را دارد: آیا باید آن را به نام یکی از وراث منتقل کرد یا بهتر است فروخته شود؟ در هر دو حالت، رعایت قوانین و مستندات قانونی الزامی است. 
در ادامه مراحل و شرایط هر دو سناریو را مرور می‌کنیم، چون سیمکارت متوفی چیزی نیست که بتوان آن را نادیده گرفت یا برای بعد گذاشت. این خط ممکن است هنوز فعال باشد، پیامک دریافت کند یا به حساب‌های بانکی و اپلیکیشن‌های مهم وصل باشد.

سیمکارت متوفی؛ از دارایی فراموش‌شده تا خطر پنهان

سیم‌کارت چیزی نیست که بعد از فوت صاحب آن، خودبه‌خود بی‌استفاده شود یا ارزشش از بین برود. خیلی از افراد حتی یک خط رند ۰۹۱۲ دارند که ارزش آن به چند صد میلیون یا حتی میلیارد تومان می‌رسد. این خطوط می‌توانند مورد سوءاستفاده قرار بگیرند یا در صورت عدم رسیدگی، برای بازماندگان مشکلات حقوقی ایجاد کنند.

وارث سیم کارت کیست؟ بهره‌بردار چه کسی است؟

در ابتدا باید یکی از مهم‌ترین مفاهیم پایه‌ای را روشن کنیم: تفاوت وارث و بهره‌بردار سیم‌کارت.

وارث:

کسی است که طبق قانون و با ارائه گواهی انحصار وراثت، به‌طور رسمی مالک سیمکارت متوفی می‌شود. وارث می‌تواند سیم‌کارت را نگه دارد، منتقل کند یا بفروشد. اما تا زمانی که گواهی رسمی نگرفته است، هیچ‌کدام از این اختیارات را ندارد.

بهره‌بردار:

شخصی است که به صورت موقت اجازه استفاده از سیم‌کارت را دارد، بدون این‌که مالک رسمی آن باشد. اپراتورها برای جلوگیری از قطع ارتباط، امکان تغییرنام بهره‌بردار را ارائه می‌دهند تا یک نفر از بازماندگان بتواند از خدمات سیم‌کارت استفاده کند تا تعیین تکلیف قانونی صورت بگیرد.

چه زمانی بهره‌بردار سیمکارت فعال می‌شود؟

تغییر نام بهره بردار با داشتن گواهی فوت و یا گواهی حصروراثت و مراجعه احد از ورثه به مراکز مخابرات تلفن ثابت و فروشگاههای همراه اول انجام می شود. برای این کار:

• شماره سیم‌کارت متوفی را انتخاب و به‌عنوان بهره‌بردار ثبت‌نام کنید.
• این فرآیند رایگان است و نیاز به مدارک خاصی ندارد.

چه زمانی بهره‌بردار حذف می‌شود؟

هرچند بهره‌بردار بودن راهکاری مناسب و قانونی برای دوران گذار است، اما وضعیت بهره‌برداری موقت نمی‌تواند برای همیشه ادامه داشته باشد. در چند حالت مشخص، این وضعیت متوقف و قابلیت بهره‌برداری حذف می‌شود:

۱. پس از صدور گواهی انحصار وراثت

زمانی که گواهی انحصار وراثت توسط مراجع قضایی صادر شود، دیگر مشخص است که چه کسانی وراث قانونی هستند. در این مرحله امکان انتقال رسمی سیم‌کارت به نام یکی از وراث وجود دارد. به همین دلیل وضعیت بهره‌برداری به‌صورت خودکار یا با درخواست رسمی، پایان می‌یابد تا خط به‌طور دائمی به نام یکی از وارثان منتقل شود.

۲. با درخواست رسمی یکی از وراث

اگر حتی پیش از اتمام مراحل انحصار وراثت، یکی از وراث قانونی یا دارای حکم قضایی درخواست حذف بهره‌بردار را بدهد، سامانه موظف است آن را اجرا کند. در واقع هیچ بهره‌برداری نمی‌تواند جایگاه دائمی پیدا کند یا بدون رضایت قانونی، از خط استفاده کند.

۳. در صورت بروز سوءاستفاده از سیمکارت

اگر سیمکارت متوفی که در اختیار بهره‌بردار است، به ابزاری برای ارتکاب جرم تبدیل شود – مانند ارسال پیامک‌های مزاحم، هک، کلاه‌برداری، یا حتی فعالیت‌های مشکوک اینترنتی – با شکایت رسمی،  اپراتور بلافاصله بهره‌بردار را حذف کرده و خط را مسدود می‌کند. 

مراحل قانونی انتقال سیمکارت متوفی

در صورتی که بخواهید سیم‌کارت متوفی را به نام یکی از وارثان منتقل کنید یا بفروشید، این مراحل را باید طی کنید:

۱. گرفتن گواهی انحصار وراثت

از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی درخواست بدهید. مدارک موردنیاز:

• گواهی فوت
• شناسنامه متوفی و وراث
• استشهادیه محضری

مدت زمان معمول: ۳۰ تا ۴۵ روز کاری

2. پرداخت مالیات بر ارث سیم‌کارت

بر اساس ارزش خط (برای مثال یک خط رند ۰۹۱۲ با ارزش ۱۰۰ میلیون تومان)، مالیات به شرح زیر محاسبه می‌شود:

رفع مسدودی سیمکارت متوفی

پس از فوت مالک، خط به‌طور موقت مسدود می‌شود. برای رفع مسدودی:

• گواهی انحصار وراثت و رسید پرداخت مالیات باید ارائه شود.

• بدهی‌های معوقه سیم‌کارت نیز باید تسویه شود.

• فعال‌سازی مجدد: تا ۴۸ ساعت پس از مراجعه به دفاتر پیشخوان دولت

وضعیت سیمکارت پس از فوت

اما اگر اقدامی برای رفع مسدودی انجام نشود، اپراتورها طبق زمان‌بندی مشخصی، روند قطع کامل خط را آغاز می‌کنند.
طبق قانون جدید از ۱۳ بهمن ۱۴۰۳:

• ۱۴ روز پس از فوت: ارسال پیامک هشدار
• ۱۷ روز پس از هشدار: قطع کامل سیم‌کارت

چطور از قطع شدن جلوگیری کنیم؟

با توجه به این‌که خط متوفی در صورت بی‌توجهی، قطع می‌شود، چند اقدام پیشگیرانه ساده می‌تواند از این اتفاق جلوگیری کند:

• پرداخت به‌موقع قبوض و بدهی‌های خط

حتی اگر مراحل انحصار وراثت هنوز کامل نشده باشد، پرداخت قبض‌های جاری سیم‌کارت باعث می‌شود خط از لحاظ سیستم مالی اپراتور، فعال باقی بماند و در لیست قطع‌شونده‌ها قرار نگیرد.

• تغییر نام بهره بردار 

با مراجعه مراکز مخابرات تلفن ثابت و فروشگاههای همراه اول با در دست داشتن اوراق مورد نیاز (گواهی فوت و یا گواهی حصر وراثت) اقدام به تغییر نام بهره بردار نمایند.

سیمکارت متوفی و خطرات احتمالی

حالا که مراحل انتقال و فروش را شناختیم، باید بدانیم اگر این خط تعیین تکلیف نشود، چه تهدیداتی در انتظارش است. شاید برایتان عجیب باشد اما پرونده‌هایی در مراجع قضایی کشور در حال پیگیری است که تنها منبع جرم، یک سیم‌کارت بی‌صاحب بوده که دست کسی افتاده و از آن سوءاستفاده کرده است.

چه نوع خطراتی سیمکارت متوفی را تهدید می‌کند؟

بگذارید نگاهی بیندازیم به چند مورد واقعی و ممکن از خطراتی که در کمین یک سیمکارت بدون تعیین تکلیف باقی مانده است:

۱. مزاحمت تلفنی با هویت فرد فوت‌شده

در این سناریو سیم‌کارت هنوز فعال است. تماس‌ها برقرار می‌شود و پیامک ارسال می‌گردد، ولی خانواده هنوز پیگیر انتقال قانونی آن نشده‌اند. در این بین، شخصی با استفاده از خط، تماس‌های مشکوک یا مزاحمت‌های تلفنی انجام می‌دهد. چون سیم‌کارت هنوز به نام متوفی ثبت شده است، شکایت مستقیماً به اسم او ثبت می‌شود و خانواده باید برای اثبات عدم دخالت او پس از مرگ، وارد فرایندهای قضایی شوند.

۲. کلاه‌برداری پیامکی با هویت آشنا و قابل‌اعتماد

فرض کنید شماره سیم‌کارت متوفی در دفترچه تلفن صدها نفر ذخیره شده است. حالا اگر فردی به این شماره پیام بدهد که "سلام عزیزم، پول لازم دارم، فوری برام کارت‌به‌کارت کن"، احتمالاً بسیاری از دوستان یا بستگان متوفی، بدون تردید پول واریز می‌کنند. کلاه‌بردار فقط کافی است یک سیم‌کارت فعال و شناخته‌شده در اختیار داشته باشد. سیمکارت متوفی دقیقاً چنین موقعیتی دارد.

۳. نفوذ به حساب‌های بانکی و اپلیکیشن‌ها

شاید جدی‌ترین خطر، هک و نفوذ به اپلیکیشن‌های مالی باشد. بسیاری از ما ورود دو مرحله‌ای به حساب‌های بانکی، کیف‌پول‌های دیجیتال، رمز دوم، ورود به اینستاگرام، واتساپ و حتی صرافی‌های رمزارز را به شماره تلفن‌مان متصل کرده‌ایم.
در صورتی که سیمکارت متوفی در اختیار فرد سودجو قرار بگیرد، می‌تواند با دریافت پیامک‌های امنیتی، رمز ورود یا تغییر رمز، تمام اطلاعات، حساب‌ها و حتی سرمایه‌های دیجیتال فرد فوت‌شده را تصاحب کند.

۴. سوءاستفاده در جرایم سایبری و پرونده‌های امنیتی

در برخی موارد افراد با استفاده از سیم‌کارت بدون مالکیت مشخص، به فعالیت‌های مجرمانه در فضای سایبری می‌پردازند. این جرایم می‌تواند شامل انتشار محتوای مجرمانه، فعالیت در شبکه‌های اجتماعی غیرقانونی، ارسال لینک‌های فیشینگ، فروش دارو یا ارز دیجیتال جعلی و... باشد.
در چنین شرایطی ردپای حقوقی جرم به نام صاحب سیم‌کارت ثبت می‌شود و برای وارثان، اثبات بی‌گناهی و رفع اتهام از فرد فوت‌شده، بسیار زمان‌بر خواهد بود.
راهکار قانونی برای جلوگیری از خطرات سیمکارت متوفی
حالا که متوجه شدیم سیم‌کارت یک دارایی دیجیتال و حقوقی مهم است، باید بلافاصله پس از فوت صاحب آن، چند اقدام فوری انجام دهید:

مسئولیت حقوقی استفاده غیرقانونی از سیمکارت متوفی

بسیاری از مردم تصور می‌کنند چون فرزند یا همسر متوفی هستند، می‌توانند به‌طور موقت و بدون تشریفات قانونی از سیمکارت استفاده کنند. اما این تصور می‌تواند خطرناک باشد. طبق قوانین فعلی:

• هرگونه استفاده از سیم‌کارت به نام شخص دیگر، بدون وکالت رسمی یا انحصار وراثت، مصداق "استفاده غیرمجاز" محسوب می‌شود.

• اگر این استفاده منجر به جرم شود، مسئولیت کیفری با شخص استفاده‌کننده خواهد بود.

• حتی اگر شما تنها استفاده‌کننده باشید و جرمی صورت نگیرد، باز هم در صورت گزارش شکایت یا بررسی، باید در دادگاه پاسخگو باشید.
   

نحوه انتقال یا فروش سیمکارت متوفی

پس از صدور گواهی انحصار وراثت و پرداخت مالیات مربوطه، شما دو انتخاب دارید: یا سیمکارت را به نام یکی از وارثان منتقل کنید، یا آن را به شخص دیگری بفروشید. هر دو گزینه، مسیر مشخصی دارند که در ادامه توضیح داده می‌شود:

تغییر مالکیت سیم‌کارت متوفی به یکی از وارثان قانونی

برای این‌که سیمکارت به نام یکی از وراث منتقل شود، باید شرایط زیر را رعایت کنید:

1. گواهی انحصار وراثت را ارائه کنید.

2. تمام بدهی‌ها و قبوض سیمکارت را تسویه کنید.

3. مالیات بر ارث را طبق طبقه‌بندی قانونی پرداخت کنید.

4. رضایت‌نامه کتبی سایر وراث را دریافت و ارائه کنید.

5. اگر فقط یکی از وراث برای انجام امور مراجعه کرده است، وکالت‌نامه رسمی از باقی وراث الزامی است.

6. مراجعه به دفاتر پیشخوان دولت یا سامانه اپراتور الزامی است تا انتقال رسمی ثبت شود.

فروش سیمکارت به شخص ثالث (غیر از وراث)

اگر تصمیم خانواده فروش سیمکارت باشد، علاوه بر موارد بالا، این نکات هم مهم هستند:

• همه وراث باید برای فروش حضور داشته باشند یا یکی از آن‌ها با وکالت‌نامه رسمی از بقیه، کار را انجام دهد.

• برای سیمکارت‌های رند یا خاص، ارزش‌گذاری رسمی توسط سامانه‌های اپراتور یا شرکت‌های تخصصی انجام شود.

• خریدار باید استعلام مالکیت خط را از طریق کد #80* بگیرد تا مطمئن شود انتقال قانونی است.

• وجه معامله بهتر است از طریق حساب بانکی رسمی یکی از وراث یا نماینده قانونی آن‌ها رد و بدل شود.

• در صورت وجود وارث صغیر یا غایب، باید از قیم قانونی یا وکالت‌نامه بین‌المللی استفاده شود.

نکاتی درباره فروش سیم‌کارت‌های رند

خطوط رند، مخصوصاً با پیش‌شماره ۰۹۱۲، در بازار ایران گاهی به قیمت‌های چندصد میلیون تا میلیارد تومان خریدوفروش می‌شوند. اگر سیمکارت متوفی از این نوع باشد، لازم است:

• استعلام ارزش دقیق آن از بازار انجام شود.

• مذاکره با خریدار به‌صورت رسمی و ترجیحاً با حضور مشاور حقوقی صورت گیرد.

• وجه معامله از طریق حساب بانکی رسمی به نام وراث یا نماینده آن‌ها منتقل شود.
   

اگر یکی از وراث در دسترس نیست یا صغیر باشد چه کنیم؟

در میان تمامی این اطلاعات جالب است بدانید که وجود یک وارث صغیر یا غایب می‌تواند کل فرایند انتقال سیمکارت را متوقف کند. راه‌حل:

• برای وارث صغیر، باید قیم قانونی از طریق مراجع قضایی تعیین شود و قیم با ارائه مدارک معتبر، نماینده او در امضای اسناد و تصمیم‌گیری‌ها باشد.
• اگر وارث در خارج از کشور باشد یا در دسترس نباشد، وکالت‌نامه رسمی و تاییدشده از کنسولگری ایران در کشور محل اقامت باید تهیه شود.

بازیابی یا اعلام مفقودی سیمکارت متوفی

اگر سیمکارت متوفی گم شده باشد یا سرقت شده باشد:

• سریعاً به دفاتر اپراتور مراجعه کنید.

• اعلام مفقودی/سرقت کنید تا از سوءاستفاده احتمالی جلوگیری شود.

• در صورت نیاز، سیم‌کارت جدید با همان شماره صادر می‌شود، ولی فقط در صورتی که فرآیند انتقال مالکیت طی شده باشد.

جمع‌بندی

خیلی وقت‌ها ما ارزش یک سیم‌کارت را دست‌کم می‌گیریم. اما در واقع این قطعه کوچک برای خانواده متوفی، هم از نظر مالی اهمیت و هم از نظر قانونی مهم است. اگر هوشیار نباشید، همین خط ساده می‌تواند منشأ کلی دردسر شود. ارث‌بری از سیمکارت متوفی یک فرآیند قانونی است که هم جنبه مالی دارد و هم جنبه امنیتی. اگر شما هم با چنین شرایطی روبه‌رو هستید، بهتر است:

1. در اولین فرصت وضعیت سیم‌کارت را مشخص کنید.
2. مراحل قانونی انتقال را کامل طی کنید.

سوالات متداول (FAQ) 

چرا برای سیمکارت مالیات می‌گیریم؟

چون از نظر قانون، دارایی محسوب می‌شود و مشمول مالیات بر ارث است.

چند سیمکارت می‌تواند به نام یک نفر باشد؟

طبق مقررات سازمان تنظیم مقررات: حداکثر ۱۰ عدد.

آیا می‌توان قبل از انحصار وراثت از خط استفاده کرد؟

بله، فقط از طریق تغییر نام بهره‌بردار موقت.

اگر یکی از وراث صغیر باشد چه می‌شود؟

در این صورت باید قیم قانونی مشخص شود.