کارآفرینی دیجیتال: راهنمایی برای تأسیس یک استارتاپ موفق در دنیای آنلاین

کارآفرینی یک رویکرد شجاعانه به موفقیت حرفه‌ای است؛ چرا که ریسک‌های رسیدن به درآمد در این مسیر بیشتر از سایر انتخاب‌های شغلی است و افراد احتمالاً باید ساعت‌های زیادی را صرف راه‌اندازی کسب و کار کنند. بعد از آن هم باید با تلاش بسیار در راستای تأمین مالی از طریق دریافت وام یا جذب سرمایه‌گذارِ ریسک‌پذیر باشند.
با این حال، کارآفرینی باعث افزایش رضایت و احساس مالکیت می‌شود. اگر شما هم قصد دارید توانایی خود را در راه‌اندازی یک برند در دنیای دیجیتال امتحان کنید، خوب است که به مزایا و همچنین خطرات این مسیر آگاهی کامل داشته باشید.

مزایای کارآفرینی دیجیتال

اولین مزیت راه‌اندازی کسب و کار دیجیتال این است که می‌توانید در یک بازارِ به‌سرعت در حال رشد حضور داشته باشید و از پتانسیل‌های عظیم آن بهره‌مند شوید. این رشد با پذیرش سریع تجارت آنلاین و تأثیر همه‌گیری آن، سرعت بیشتری هم خواهد گرفت.
به عنوان مثال، در مورد بازار جهانی خرده‌فروشی آنلاین که بیشتر افراد با آن آشنا هستند، این رشد به خوبی دیده می‌شود. در سه‌ماهه دوم سال 2022، تجارت الکترونیک 14.5 درصد از کل بازار خرده‌فروشی را به خود اختصاص داده است. به‌علاوه، این عدد به‌سرعت در حال افزایش است و نسبت به سال گذشته افزایش 7.4 درصدی را نشان می‌دهد.
در دنیای امروز، بازاریابی رسانه‌های اجتماعی، پادشاه ارتباطات است و کسب و کارهای دیجیتال و یا حتی سنتی، ضرورت حضور در این شبکه‌ها را دریافته‌اند. پس یک کارآفرین دیجیتال هم می‌تواند از بازاریابی رسانه‌های اجتماعی که مشتریان بالقوه بسیاری را در خود جای داده است، نهایت استفاده را ببرد. الگوریتم‌های پلتفرم‌هایی مانند فیسبوک، اینستاگرام و توییتر به شما این امکان را می‌دهند که به‌راحتی مخاطبان هدف خود را پیدا کنید.
سپس می‌توانید پیشنهاد خود را مستقیماً به خریداران بالقوه ارائه دهید. در سال 2021، بیش از 4.26 میلیارد کاربر رسانه‌های اجتماعی وجود داشت که حدود نیمی از جمعیت جهان را شامل می‌شود. بازاریابی در چنین شبکه عظیمی مزیت‌های اساسی قابل توجهی نسبت به روش‌های تبلیغات سنتی دارد.
دیگر مزیت بسیار مهم یک استارتاپ دیجیتال، هزینه‌های راه‌اندازی ارزان‌تر آن است. شما می‌توانید یک کسب و کار آنلاین را با هزینه‌ای بسیار کم‌تر از یک کسب و کار فیزیکی راه‌اندازی کنید؛ چرا که برای شروع نیازی به اجاره فروشگاه نیست. هزینه‌های بازاریابی و تبلیغات هم کم‌تر است. می‌توانید حساب‌های رسانه‌های اجتماعی را به‌صورت رایگان بسازید و در آن‌ها محتوایی را که خودتان تولید می‌کنید منتشر کنید.

عوامل کلیدی در موفقیت استارتاپ‌های نوپا

ایده‌پردازی و ابتکار

تقریباً در هر جنبه‌ای از فعالیت‌های انسانی، یک جزء دیجیتال وجود دارد. وقتی از خدمات بانکی بهره می‌بریم یا زمانی که قبض‌های انشعابات منزل را پرداخت می‌کنیم، هر روز شاهد یک نوآوری یا خدمات دیجیتال هستیم. مطالعات نشان می‌دهد 89 درصد سازمان‌ها از استراتژی‌هایی برای کسب و کار در دنیای دیجیتال استفاده می‌کنند.
با این توضیح، کاملاً واضح است که اگر سازمان‌ها نوآوری دیجیتالی نداشته باشند یا با عادت‌های در حال تکامل مصرف‌کننده و کسب‌وکار سازگار نشوند، ممکن است در معرض ریسک‌های متعددی قرار گیرند. در عصری که ساخت برنامه‌های وب و موبایل دیگر نیازی به ماه‌ها یا سال‌ها نوشتن کدهای پیچیده و طولانی ندارد، این نوآوری دیجیتال است که می‌تواند مزیت رقابتی را برای کسب و کار به وجود آورد.

تحقیق و تجزیه و تحلیل بازار

تجزیه و تحلیل بازار در عرصه دیجیتال شامل موارد زیر است: تحقیق و ارزیابی‌های داخلی از سازمان، مخاطبان و مشتریان و همچنین ارزیابی رقبا. نتیجه این ارزیابی هم یک طرح بازاریابی استراتژیک و مبتنی‌بر داده برای کسب و کار است. با استفاده از تجزیه و تحلیل بازار است که استارتاپ‌ها و کارآفرینان دنیای دیجیتال می‌توانند نوآوری‌های خود را اعتبارسنجی و در قدم بعد هم هدف‌های موثق و مناسبی را تعریف کنند.
ذکر این نکته ضرورت دارد که یک استارتاپ معمولاً بازارهای گوشه‌ای (به انگلیسی: niche markets) را برای آغاز فعالیت خود در نظر می‌گیرد. این بخش‌های کوچک بازار، نیازهای تخصصی‌تری دارند که برآورده‌کردن آن‌ها توسط رقبای بزرگ امکان‌پذیر نیست و همین امر یک فرصت ارزشمند را در اختیار کارآفرینان قرار می‌دهد. البته در این مورد تحقیق و تجزیه و تحلیل بازار هم اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

تشکیل یک تیم قوی

طبق آمار ارائه‌شده در Statista، تقریباً 90 درصد استارتاپ‌ها شکست می‌خورند که از این میان 10 درصد شکست‌ها در سال اول رخ می‌دهد. شکست استارتاپ‌ها در سال‌های دوم تا پنجم رایج‌تر است و 70 درصد آن‌ها در این دسته قرار می‌گیرند. یکی از انتخاب‌های مهمی که اغلب توسط کارآفرینان نادیده گرفته شده است و باعث این نرخ بالای شکست می‌شود، طراحی سازمان است.
با این توضیح، متوجهمی‌شویم که تشکیل یک تیم مناسب برای یک استارتاپ تا چه اندازه مهم است. مختصات کارآفرینی در عصر دیجیتال اهمیت این موضوع را باز هم بیشتر می‌کند؛ چرا که در این فضا علاوه‌بر ویژگی‌های شخصیتی اعضای تیم، تخصص آن‌ها هم حائز اهمیت است.

تأمین منابع مالی

معمولاً سه راه مختلف برای تأمین مالی یک استارتاپ وجود دارد:

1. تأمین مالی توسط بنیان‌گذاران (Bootstrapping یا self-financing)
2. دریافت وام
3. یافتن سرمایه‌گذار خطرپذیر

به دلیل هزینه‌های بالا در زمان راه‌اندازی استارتاپ، بوت‌استرپینگ همیشه بهترین گزینه نیست. به‌علاوه، در صورت شکست کسب و کار، ریسک از دست دادن پس‌انداز بنیان‌گذاران، خطری جبران‌ناپذیر است. دریافت وام این امکان را به کارآفرینان می‌دهد که مالکیت کامل استارتاپ خود را حفظ کنند؛ اما شاید ایراد این روش این باشد که آن‌ها مجبور خواهند بود بلافاصله بازپرداخت وجوه و بهره وام را شروع کنند.
به‌علاوه، درخواست وام از بانک می‌تواند خسته‌کننده و زمان‌بر باشد. به همین دلیل است که اکثر استارت‌آپ‌ها طی دورهای مختلف، از طریق شراکت با سرمایه‌گذاران تأمین مالی می‌کنند. شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر در ازای دریافت درصدی از شرکت، در استارتاپ‌هایی با پتانسیل رشد بالا سرمایه‌گذاری می‌کنند. در این مورد، مهم‌ترین توصیه به کارآفرینان این است که تا حد امکان با قوانین و شرایط و باید و نبایدهای جذب سرمایه استارتاپ و مراحل آن آشنا شوند.

رقابت با بزرگان صنعت

بدون این که رقبا را بشناسید، چگونه می‌توانید از بازار رقابتی عصر دیجیتال سهمی بگیرید؟ یک کارآفرین موفق باید این پرسش‌ها را با کنجکاوی و وسواس زیاد دنبال کند و برای آن‌ها پاسخ‌های قانع‌کننده‌ای داشته باشد. این که فقط خودمان را متقاعد کنیم کافی نیست؛ بلکه لازم است در مدت‌زمان کوتاهی بتوانیم سرمایه‌گذاران و شرکای کلیدی استارتاپ را هم مقاعد کنیم و آن‌ها را به این باور برسانیم که این کسب و کار شانس موفقیت بالایی دارد.
آیا می‌دانید رقیب استارتاپ دیجیتال شما چه شرکت‌هایی هستند؟ آیا محصول یا خدماتی که ارائه می‌دهند، همانند محصول شما است یا این که یک جایگزین برای آن محسوب می‌شود؟ آیا تجربه استفاده از محصولات و خدمات آن‌ها را دارید؟ آیا نقاط قوت و ضعف رقبا و آن‌چه را که ارائه می‌دهند شناسایی کرده‌اید؟ مزایای رقابتی شما برای سهم‌گرفتن از رقباییتان چیست؟
تسلط به موضوع رقابت، یکی از مهم‌ترین کارهایی است که به شما کمک خواهد کرد با اطلاعاتی کافی، برنامه و هدفی مشخص و با دیدی باز پیش بروید.

ایجاد روابط و شبکه‌سازی

ارتباطات در سطح سازمانی نشانه این است که کسب و کار قوی است و می‌تواند در برابر تغییرات ناگهانی مقاومت کند؛ چرا که آمادگی تکیه‌کردن بر منابع، شرکا و مشتریان متعددی را دارد. علاوه‌بر این، یک کسب و کار با ارتباطات سالم، می‌تواند اطلاعات را با سرعت بیشتری رد و بدل و سطح اعتماد بیشتری را در بین مشتریان و مخاطبان ایجاد کند.
در مورد یک استارتاپ دیجیتال هم وضعیت به همین گونه است؛ به‌خصوص که در بازار رقابت این عرصه، تغییرات سریع‌تر اتفاق می‌افتد و بسیاری از متغیرهای بیرونی مربوط به مشتریان و رقبا تا حد زیادی غیرقابل پیش‌بینی هستند.

استفاده از فناوری و نوآوری

نوآوری یک فاکتور مهم در دنیای فناوری به حساب می‌آید. تغییرات سریع و ظهور پی‌درپی راهکارهای جدیدتر، نوآوری را از یک برگ برنده به یک ضرورت تبدیل کرده است. با نوآوری دیجیتال است که یک استارتاپ می‌تواند مشتریان بیشتری جذب کند و سهم بیشتری از بازار را به دست آورید. مشتریان به‌طور طبیعی به دنبال تجربه‌های جدید و خوشایندی می‌گردند که هزینه و زحمت آن‌ها را کاهش دهد.
به عنوان مثال، در زمانی که حضور در شبکه‌های اجتماعی به عنوان یک اصل توسط کسب و کارها پذیرفته شد و هزینه‌های آن هم به‌صورت امری اجتناب‌ناپذیر درآمد، کارآفرینان شروع به معرفی تکنولوژی‌هایی کردند که به تیم‌های بازاریابی دیجیتال امکان مدیریت آسان‌تر شبکه‌های اجتماعی را می‌دهد. نوآوری و فناوری‌های برتر می‌توانند زمینه رقابت را به‌کلی عوض کنند و ارزش پیشنهادی قابل توجهی را حتی به یک استارتاپ جوان بدهند.

راهبردهای کارآفرینانه برای موفقیت در دنیای دیجیتال

پرسش مهم این است که در عصر تحول دیجیتال چه ویژگی‌ها و راهبردهایی در کارآفرینی می‌توانند یک استارتاپ را هر چه بیشتر به سمت دستیابی به مزیت رقابتی از طریق نوآوری سوق دهند؟
تحقیقات انجام‌شده در 47 کشور، نشان داده است که شباهت‌هایی در کارآفرینی دیجیتال در همه کشورها وجود دارد. هدف کسب و کارهای کلاسیک این است که تا حد امکان بر مدیریت منابع داخلی و خارجی متمرکز باشند.
در مقابل، کارآفرینی دیجیتال در تلاش است تا اقیانوس‌های آبی (blue oceans) را پرورش دهد و بازارهای جدیدی را به دست آورد. برای به‌نتیجه‌رسیدن این رویکرد به استراتژی‌های نوین، ابزارها و فناوری‌های برهم‌زننده (disruptive technologies) و سازمان‌های پویا نیاز است. با این توضیح، می‌توانیم مروری بر مهم‌ترین راهبردهای کارآفرینانه برای موفقیت در دنیای تکنولوژی داشته باشیم.

شناسایی فرصت‌ها و پیش‌بینی تغییرات

دسترسی به تکنولوژی روز و اطلاعاتی که به‌راحتی از طریق اینترنت در اختیار کاربران قرار دارد، یک مزیت برای کارآفرینان دیجیتال به شمار می‌رود. در این شرایط فرصت برای رصدکردن رقبا، تمایلات مشتریان، پیداکردن شرکای استراتژیک و مطالعات تحلیلی با هدف پیش‌بینی تغییرات پیش رو، مهیا است.
کارآفرینان دیجیتال باید بخشی از منابع خود را به این مطالعات و توسعه استراتژی‌های هم‌سو با اهداف استارتاپ اختصاص دهند. در غیر این صورت، این فرصت توسط رقبای آن‌ها و توسعه مزایای رقابتی بیشتر استفاده خواهد شد.

توسعه محصولات و خدمات باارزش

اگر بخواهیم پایه‌های اصلی موفقیت محصولات و خدمات حوزه تکنولوژی را به‌طور خلاصه بیان کنیم، به این مدل می‌رسیم:

استارتاپ‌هایی که روی محصول سرمایه‌گذاری می‌کنند ارزش بیشتری دارند و در بلندمدت موفق‌تر هستند. حل یک خطا در مرحله توسعه، 10 برابر بیشتر از انجام آن در مرحله طراحی محصول هزینه دارد؛ و به همین نسبت، حل یک خطا در محصولی که به بازار عرضه شده‌ است، 100 برابر هزینه بیشتری خواهد داشت.
به همین دلیل، در مرحله توسعه و طراحی محصول و خدمات، نیاز به مطالعه و بررسی‌های همه‌جانبه وجود دارد. علاوه‌بر این، می‌توان این را به عنوان یک اصل پذیرفت که سرمایه‌گذاری روی محصول همیشه استراتژی مناسبی بوده و در کسب و کارهای دیجیتال عملاً یک امر ضروری است.

استفاده از رویکردهای مدیریت نوآورانه

این کافی نیست که کارآفرینان دیجیتال نوآوری را صرفاً از جنبه طراحی و تحقیق و توسعه ببینند؛ چرا که مدیریت نوآورانه یکی از محرک‌های اصلی نوآوری‌ها در کسب و کارهای دیجیتال است و تأثیر این جنبه از نوآوری در موفقیت در دنیای تکنولوژی را نمی‌توان نادیده گرفت.
در این مورد، کارآفرینان باید براساس نیازهای خاص خود، رویکردهای مختلفی را برای مدیریت نوآوری در پیش گیرند. این رویکردها می‌تواند مربوط به نوآوری در مدل کسب و کار، نوآوری در یکپارچه‌سازی یا نوآوری در ایجاد فرهنگ مشتری‌مدار و ارتقای رضایت مشتریان باشد.

انعطاف‌پذیری و تطبیق با تغییرات بازار

انعطاف‌پذیری و آمادگی برای پذیرش و استقبال از تغییرات، یکی از راهبردهای کلیدی در موفقیت استارتاپ‌های عصر تکنولوژی است. توانایی در نشان‌دادن عکس‌العمل مناسب به تغییرات در بازار، نیازهای مشتری و شرایط رقابتی در اکوسیستم، به کارآفرینان کمک می‌کند تا در این شرایط متغیر، همواره مزیت رقابتی خود را حفظ کنند. انعطاف‌پذیری به استارت‌آپ‌ها این امکان را می‌دهد که چابک بمانند و با چشم‌اندازهای در حال تکاملِ کسب و کار همگام شوند.

ارتباطات و بازاریابی هوشمند

یکی از مهم‌ترین راهبردها برای کارآفرینان تکنولوژی، داشتن شبکه قوی ارتباطات است؛ به این دلیل که این ارتباطات می‌تواند منابع، مشاوره و پشتیبانی ارزشمندی را فراهم کند که نتیجه آن رشد و موفقیت استارتاپ خواهد بود.
به عنوان مثال اگر یک استارتاپ به دنبال تأمین مالی باشد، ممکن است بتواند از طریق شبکه خود با سرمایه‌گذاران بالقوه ارتباط برقرار کند. علاوه‌بر این، ارتباطات به کارآفرینان کمک می‌کند که به منتورها و مشاوران کلیدی دسترسی داشته باشند و از تجربه‌های آن‌ها استفاده کنند.
علاوه‌بر این، ارتباطات و بازاریابی هوشمند به‌مراتب هزینه و تأثیرگذاری بیشتری را به بخش بازاریابی استارتاپ تحمیل می‌کند. همچنین این امکان را به وجود می‌آورد که سرنخ‌های (leads) مرتبط و با نرخ تبدیل بالاتری را در اختیار داشته باشیم.

ایجاد شبکه و همکاری با سایر استارتاپ‌ها

یکی از بهترین راهکارها برای شبکه‌سازی، قرارگرفتن در امتداد زنجیره ارزشی است که سایر استارتاپ‌ها ارائه می‌دهند. به عنوان مثال اگر قصد دارید یک پلتفرم خدمات دیجیتال در زمینه تحویل در همان روز (same-day delivery) را توسعه دهید، می‌توانید با سرویس‌هایی که خدمات شما را تکمیل می‌کنند همکاری داشته باشید؛ مانند پلتفرم‌های خرده‌فروشی آنلاین یا خدمات پرداخت امن یا فروش اقساطی.

مدیریت منابع مالی به‌طور هوشمند

مدیریت مالی تعیین‌کننده مهمی در فرآیند رشد و توسعه کسب و کار است؛ به‌خصوص زمانی که درباره یک استارت‌آپ صحبت می‌کنیم. برنامه‌ریزی برای مدیریت مؤثر منابع یا امور مالی کسب و کار شما، یک رویکرد استراتژیک می‌طلبد.
به عنوان مثال، افتتاح یک حساب بانکی تجاری، نظارت بر حساب نقدینگی و هزینه‌های روزمره، بودجه‌بندی، پیش‌بینی نیازها، تخصیص سرمایه‌گذاری‌ها و ارزیابی دوره‌ای وجوه، باید در دستور کار استارتاپ‌ها قرار گیرد. در این صورت است که می‌توانید از قرارگرفتن در دام‌های رایج مالی جلوگیری و منابع مالی را برای رسیدن به بازده حداکثری بهینه کنید.
برای مدیریت مالی استارتاپ، دستورالعمل‌هایی وجود دارد که به کارآفرینان کمک می‌کند از به‌حقیقت‌پیوستن کابوس تمام‌شدن منابع مالی پیشگیری کنند. این امر یک مشکل جدی برای همه مشاغل است؛ اما برای شرکت‌های کوچک‌تر که منابع مالی آن‌ها محدود است، می‌تواند به‌منزله پایان راه باشد.

جمع‌بندی

همان‌طور که دیدیم، کارآفرینی در عصر دیجیتال، در عین حال که دنیایی از فرصت‌های وسوسه‌کننده را پیش روی بنیان‌گذاران استارتاپ‌ها قرار می‌دهد، ریسک‌ها و چالش‌هایی را هم با خود به همراه دارد. از این جهت انتظار می‌رود که رویکرد کارآفرینان تا حد امکان مطابق با واقعیت، تجزیه و تحلیل و اعتبارسنجی پیش‌فرض‌ها باشد.
در این صورت است که می‌توانند ایده‌ها، طراحی‌ها و مدل‌های کسب و کار را با خطایی کم‌تر توسعه دهند و شانس خود را برای موفقیت و جلب توجه مشتریان و سرمایه‌گذاران بالا ببرند.